Time for a Rethink on the Worth of Work

Ώρα να ξανασκεφτούμε την τιμή της εργασίας

Του Paulo dos Santos (Assistant Professor of Economics, The New School for Social Research)

Οι περισσότεροι οικονομολόγοι υποτιμούν σοβαρά τις οικονομικές προκλήσεις που τίθενται από τον πανδημία του κορωνοϊού. Χωρίς μία ορθή κατανόηση αυτών των προκλήσεων, τα επιθετικά νομισματικά και δημοσιονομικά μέτρα που πολλές κυβερνήσεις επιβάλλουν επί του παρόντος δεν πρόκειται να πετύχουν τους στόχους τους. Θα μείνουν γνωστά στην ιστορία ως οικονομικές γραμμές Marginot[1] - μεγεθυμένες εκδοχές εργαλείων που σχεδιάστηκαν για να αντιμετωπίσουν περασμένες κρίσεις.

Η πανδημία θέτει νέες και μοναδικές προκλήσεις. Υπονομεύει την ικανότητά μας να συμμετέχουμε σε παραγωγικές και εμπορικές δραστηριότητες που απαιτούν στενή επαφή μεταξύ ομάδων ανθρώπων - συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων ασχολιών που συντηρούν μια σύγχρονη οικονομία. Οι επιδημιολόγοι μας λένε ότι αυτό είναι αναγκαίο για αρκετούς μήνες. Μία ανταπόκριση ικανή να εξασφαλίσει την ελαχιστοποίηση την απώλεια ζωής και την προστασία των μακροχρόνιων παραγωγικών δυνατοτήτων μας απαιτεί δυο πράγματα: προσωρινή διακοπή λειτουργίας σε μεγάλες ζώνες της οικονομίας και προσανατολισμό των κοινωνικών παραγωγικών πόρων στους τύπους εργασίας που είναι απαραίτητοι για την καταπολέμηση της πανδημίας.

Οι πιο πολλοί οικονομολόγοι δεν το έχουν καταλάβει ακόμα, εν μέρει επειδή η κλίμακα και το εύρος του τι χρειάζεται ξεπερνά τα όρια της συμβατικής οικονομικής σκέψης, και το τι θεωροείται θεμιτές ‘οικονομικές ερωτήσεις’.

Η πανδημία απαιτεί μια πρωτοφανή κινητοποίηση αυτού που τα φεμινιστικά οικονομικά ονομάζουν εργασία φροντίδας (care labour): εργασία για τη φροντίδα των εαυτών μας, των οικογενειών μας και των κοινοτήτων μας. Για τις επόμενες εβδομάδες ή μήνες, οι περισσότεροι άνθρωποι πρέπει να εστιάσουν σε μια κρίσιμη δουλειά: την φροντίδα για τη συλλογική υγεία και τη συμβολή στο να σώσουμε χιλιάδες ή ακόμα και εκατομμύρια ζωές μένοντας σπίτι. Πολλές οικογένειες θα πρέπει να το κάνουν αυτό ενώ παράλληλα θα πρέπει να φροντίζουν τα εκατομμύρια παιδιά που πλέον δεν πάνε σχολείο, άλλα αγαπημένα τους πρόσωπα που δεν μπορούν να αυτο-εξυπηρετηθούν και όσους αρρωσταίνουν αλλά δεν χρήζουν νοσοκομειακής περίθαλψης.

Οφείλουμε να διανείμουμε πόρους με τέτοιον τρόπο ώστε να δώσουμε τη δυνατότητα στον κόσμο να κάνει αυτή τη δουλειά.

Εδώ συναντάμε σημαντικά εμπόδια. Καθρεφτίζοντας γενικότερες κοινωνικές στάσεις, οι περισσότεροι οικονομολόγοι υποτιμούν ριζικά την εργασία αυτού του είδους. Εκτελείται κυρίως από γυναίκες, φτωχούς, μετανάστριες, ή άλλες μειονότητες. Όταν πρόκειται για ανθρώπους που εκτελούν αυτή την εργασία στο ίδιο τους το σπίτι, οι οικονομολόγοι δεν το θεωρούν καν παραγωγικό. Δεν προσμετράται στο ΑΕΠ. Όταν αυτή η εργασία γίνεται από εργαζόμενους σε παιδικούς σταθμούς, σχολεία, νοσοκομεία, ή σπίτια, σχεδόν πάντα αμοίβεται ανεπαρκώς. Η κοινωνία απολαμβάνει τους καρπούς αυτής της εργασίας χωρίς να ανταποδίδει και πολλά σε αυτούς που την προσφέρουν. Η παρούσα κατάσταση προσφέρει ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς η κοινωνία συνήθως εκμεταλλεύεται όσους επιτελούν αυτή την εργασία: την παλαβή απαίτηση ορισμένων εργοδοτών οι υπάλληλοι που δουλεύουν από το σπίτι ενώ ταυτόχρονα φροντίζουν μικρά παιδιά να διατηρούν τα συνήθη επίπεδα παραγωγικότητας.

Η κοινωνία υποτιμά χυδαία και άλλους τύπους εργασίας που απαιτούνται επειγόντως για την καταπολέμηση της πανδημίας. Ζητάμε από νοσηλευτικό προσωπικό, γιατρούς, διανομείς, επιστάτες, εργαζόμενους στα σουπερμάρκετ, οδηγούς, ταχυδρόμους, υπαλλήλους υπηρεσιών κοινής ωφελείας κλπ. να πάρουν μεγαλύτερα προσωπικά ρίσκα από αυτά που θα αναλάμβανε ποτέ κάποιος επενδυτής. Όμως, ενώ τα σκανδαλωδώς τεράστια επίπεδα εισοδήματος των επενδυτών δικαιολογούνται συνήθως στη βάση του κιδνύνου απώλειας κεφαλαίων που αντιμετωπίζουν, οι άνθρωποι που κάνουν αυτές τις δουλειές βρίσκονται αντιμέτωποι με πολύ χαμηλές αμοιβές, επισφαλείς συνθήκες και χαμηλές κοινωνικές παροχές.

Η αγορά εργασίας δε γεννά μισθούς αντίστοιχους της τεράστιας κοινωνικής αξίας αυτής της εργασίας. Όπως και η εργασία φροντίδας, πολλές από αυτές τις δουλειές εκτελούνται από γυναίκες, φτωχές, μετανάστες, και μειονότητες. Οι μισθοί της αγοράς και οι συνθήκες εργασίας κατοπτρίζουν τις επισφαλείς κοινωνικές θέσεις και μερικές φορές την απόλυτη απόγνωση όσων κατά κανόνα τις εκτελούν. Κρίσιμοι εργαζόμενοι στην Amazon και την Instacart έχουν ήδη απειλήσει πως θα απεργήσουν αν αυτές οι συνθήκες δεν βελτιωθούν άμεσα.

Προκειμένου εκατομμύρια άνθρωποι να μπορέσουν να εστιάσουν στους τομείς που απαιτούνται για την καταπολέμηση της πανδημίας, η κοινωνία πρέπει να αναγνωρίσει τα πολύτιμα δημόσια αγαθά που παράγει η εργασία φροντίδας και να ανταμείψει όσους εκτελούν άλλα αναγκαία καθήκοντα σε αναλογία με την κοινωνική συνεισφορά της εργασίας τους.

Αυτό μπορεί να γίνει άμεσα με μέτρα που θα βοηθήσουν και τους εργαζόμενους και ιδιοκτήτες στις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που επηρεάζονται από την προσωρινή παύση των εργασιών τους: καθολικές μηνιαίες μεταβιβαστικές πληρωμές που θα επιτρέψουν σε όλες τις οικογένειες να εστιάσουν στην εργασία φροντίδας που χρειαζόμαστε να εκτελέσουν κατά την διάρκεια της πανδημίας· θέσπιση αναστολής πληρωμών δανείων, ενοικίων, και άλλων χρεών που αντιμετωπίζουν νοικοκυριά και επιχειρήσεις· σημαντικές βελτιώσεις στις μισθολογικές απολαβές και τους όρους των συμβάσεων για όσους παρέχουν αναγκαία εργασία έξω από το σπίτι τους· εξασφάλιση κοινωνικών παροχών όπως ιατροφαρμακευτική περίθαλψη για όλους, ή αναρρωτική άδεια και ασφάλεια ζωής για τους εργαζομένους σε τομείς που κρίνονται αναγκαίοι.

Πέραν των άμεσων μέτρων για την αντιμετώπιση της πανδημίας, η τωρινή κρίση εκθέτει την ανάγκη να ξανασκεφτούμε τον τρόπο με τον οποίο οι οικονομίες και οι περισσότεροι οικονομολόγοι αξιολογούν εκείνη την εργασία χωρίς την οποία οι κοινωνίες μας δε θα μπορούσαν να λειτουργήσουν. Μία καινοτόμα οικονομική ανάλυση, ικανή να αντιμετωπίσει αυτό το πρόβλημα, μπορεί να βοηθήσει τις κοινωνίες να οικοδομήσουν οικονομίες που θα είναι πιο εύρωστες, βιώσιμες, και δίκαιες, αφού θα ανταμοίβουν κάθε εργασία βάσει της πραγματικής συμβολής της.



[1] ΣτΜ: Οι δαπανηρές Γραμμές Άμυνας του Γάλλου Υπουργού Πολέμου Andre Maginot απέναντι σε μια επικείμενη Γερμανική επίθεση την δεκαετία του 1930 έχουν μείνει στην ιστορία ως μεταφορά για πανάκριβες προσπάθειες που δημιουργούν μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας. Ο συγγραφέας κάνει ένα λογοπαίγνιο με την λέξη Marginal (Οριακός) συνδέοντάς την σήμερα με την Οριακή Θεωρία των συμβατικών οικονομικών.