Οι εμμονές της μεγέθυνσης
Ένα από τα πιο κεντρικά αξιώματα της σύγχρονης οικονομικής σκέψης είναι η τάση προς τη μεγέθυνση. Αξίωμα το οποίο είναι τόσο πυρηνικό στα νεοκλασσικά (και άλλα) οικονομικά ρεύματα που, συνήθως, δεν υπάρχει καν η ανάγκη να γίνεται ρητό. Κανένα εγχειρίδιο οικονομικής σκέψης δεν γράφει κάπου ότι λαμβάνεται η υπόθεση πως η μεγέθυνση του προϊόντος οδηγεί σε ευημερία. Ακόμα σπανιότερα βρίσκει κάποιος να υποστηρίζεται και να εξηγείται αυτή η υπόθεση. Επί της κριτικής σ’ αυτή την υπόθεση και την άρση της εμμονής με τη μεγέθυνση γεννιέται το ετερόδοξο ρεύμα της οικολογικής οικονομικής (Ecological Economics) (Schumacher, 1980; Spash, 2020).

Περιγραφή Εικόνας: Ενα λουλούδι που ανθίζει αντί ενός που ψηλώνει. Για μια ριζικά διαφορετική αντίληψη της μεγέθυνσης.

Η μαρξιστική ανάλυση της εργασίας στις καπιταλιστικές κοινωνίες παίρνει ως σημείο αφετηρίας την παραγωγική διαδικασία με τη συγκεκριμένη ιστορική της μορφή, τις κοινωνικές σχέσεις που διαμορφώνονται στο πλαίσιό της και τις ταξικές αντιθέσεις επί των οποίων η ανάδειξη και αναπαραγωγή του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής βασίζεται. Στο επίκεντρο της ανάλυσης βρίσκεται η αντίληψη της μισθωτής εργασίας ως μίας σχέσης εκμετάλλευσης μεταξύ εργαζομένων, από τη μια πλευρά, που έχουν χάσει τον έλεγχο επί των μέσων συντήρησής τους και πουλούν την εργατική τους δύναμη ως μέσο επιβίωσής τους, και καπιταλιστών που έχουν στη διάθεσή τους τα μέσα παραγωγής, από την άλλη.

Από τη διαμόρφωση του κεφαλαιοκρατικού τρόπου παραγωγής η κοινωνική διαπάλη περιστρέφεται γύρω από τον εργάσιμο χρόνο και το επίπεδο του, το οποίο δεν πληρώνεται ολόκληρο. Ο Μαρξ αντιλαμβάνεται την υπερεργασία, δηλαδή το μέρος της εργασίας που δεν πληρώνεται, ως το βασικό στοιχείο αναπαραγωγής του μισθωτού συστήματος. Από την εμφάνιση του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής η αντιπαράθεση αυτή συμπυκνώνεται στην ανάγκη, από τη μία να μειωθούν οι εργάσιμες ώρες των εργαζομένων με μεγαλύτερες αμοιβές και από την άλλη οι εργάσιμες ώρες να αυξηθούν, με παράλληλη μείωση των αμοιβών εάν αυτό είναι εφικτό.
Η εργοδοσία στη συγκεκριμένη διαμάχη έχει το πλεονέκτημα, καθώς κατέχει τα μέσα παραγωγής. Ως εκ τούτου, όταν θεσπίστηκαν χρονικά όρια για την καθημερινή και την εβδομαδιαία εργασία, η υπερωρία ήταν και είναι ένα καθημερινό φαινόμενο. Για αυτό το λόγο, είναι σημαντικό να τονιστεί στη δημόσια συζήτηση, πως ειδικά στην κρισιακή κατάσταση που βρίσκεται η ελληνική οικονομία τις τελευταίες δεκαετίες, αυτή η διαπάλη έχει πλέον γίνει πιο επίκαιρη από ποτέ. Στην αγορά εργασίας κυριαρχεί ένας συνδυασμός υψηλής ανεργίας και ακραία ελαστικών εργασιακών σχέσεων (συμπεριλαμβανομένης της εργασίας πάνω από το θεσμοθετημένο όριο των 8 ωρών εργασίας).

Το νέο εργασιακό νομοσχέδιο του Γιάννη Βρούτση, φαίνεται ότι θα προωθήσει αλλαγές στη διευθέτηση του χρόνου εργασίας στον ιδιωτικό τομέα, με επίκεντρο τη μεγαλύτερη ευελιξία στο χρόνο εργασίας. Δηλαδή, αναμένεται να προωθεί ένα ελαστικότερο 8ωρο προσαρμοσμένο στις ανάγκες της επιχείρησης και του εργαζομένου, ευέλικτες υπερωρίες και κατάργηση του ενδιάμεσου πλαισίου της υπερεργασίας. [1]

Η απορρύθμιση που παρατηρείται στο πεδίο της εργασίας, συντελέστηκε βίαια κατά την περίοδο της ελληνικής κρίσης. Όμως, η παραπάνω τάση δεν μπορεί να αποδοθεί αποκλειστικά στα μνημόνια, καθώς είναι ένα φαινόμενο που εξελίσσεται τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά ούτε και να περιοριστεί στην Ελλάδα, αφού σε ευρωπαϊκές χώρες γίνεται λόγος για παρόμοιες μεταρρυθμίσεις. Χαρακτηριστικά, στην Αυστρία ψηφίστηκε η χαλάρωση του ωραρίου απασχόλησης και η διεύρυνση της απασχόλησης μέχρι και τις 12 ώρες την ημέρα ή 60 ώρες την εβδομάδα  και στην Ουγγαρία προωθείται περισσότερη ελαστικότητα  στους μισθούς και διεύρυνση του ετήσιου χρόνου εργασίας κατά 400 ώρες, ένας «Νόμος Σκλάβων» όπως χαρακτηρίστηκε. [2][3] 

Υπάρχει έντονη πεποίθηση ότι η εργασία υποβαθμίζεται συνολικά στην Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο ενός ευρύτερου σχεδίου που στοχεύει στη μείωση του κόστους εργασίας, μέσα από μια γενικευμένη απορρύθμιση της ευρωπαϊκής αγοράς εργασίας, ενώ παράλληλα παρατηρείται απορρύθμιση του μεταπολεμικού κράτους πρόνοιας. Όλα αυτά, φαίνεται να είναι το αποτέλεσμα της επέλασης του νεοφιλελευθερισμού, όπου εκφράζεται το κεφάλαιο με την πιο επιθετική του μορφή. Με αφορμή τα παραπάνω, το παρόν άρθρο επιδιώκει να εξετάσει την ευρωπαϊκή κατεύθυνση της αύξησης του χρόνου εργασίας.

Μάλιστα, όπως διαβάσαμε στις οικονομικές εφημερίδες προ 10 περίπου ημερών, στόχος του νομοσχεδίου είναι να «διευκολύνει τους εργαζόμενους στην αναζήτηση της ισορροπίας μεταξύ προσωπικής και επαγγελματικής ζωής».
Σε πλήρη εναρμονισμό με την παραπάνω στοχοθεσία του υπουργείου, η κυβέρνηση χαλαρώνει τους περιορισμούς των επιχειρήσεων/εργοδοτών ως προς τις δυνατότητες υπερωριακής απασχόλησης των εργαζομένων τους πέραν του κλασικού ωραρίου.
Στα τέλη του προηγούμενου μήνα παρουσιάστηκε το επερχόμενο νομοσχέδιο της κυβέρνησης σε σχέση με το εργασιακό περιβάλλον, το οποίο, όπως διατείνονται οι συντάκτες του, είναι κοινωνικά και οικονομικά φιλελεύθερο και θα συμβάλλει στην αλλαγή νοοτροπίας, την προσέλκυση επενδύσεων και προφανώς την περίφημη και πολυδιαφημισμένη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας.